Φωνήματα και πόθοι

Μια παραδοσιακή σούβλα κεμπάπ διαπερνά βιβλία και έντυπα. Το έργο βρίσκεται πάνω σε μια φωτεινή τετράγωνη επιφάνεια σε μαύρο φόντο.

↑

Φωτ.: Ορέστης Αργυρόπουλος

20.07 — 15.10.2013

Art Space Pythagorion, Πυθαγόρειο, Σάμος

Καλλιτέχνης

Slavs and Tatars

Οι Slavs and Tatars είναι μία καλλιτεχνική κολεκτίβα της οποίας οι εγκαταστάσεις, οι διαλέξεις- performances, οι εκδόσεις και
οι πολλαπλές καλλιτεχνικές παρεμβάσεις διαπραγματεύονται ελάχιστα γνωστές συγγένειες, συγκρητικές ιδέες, θρησκευτικά και αξιακά συστήματα και τελετουργικά κοινά ανάμεσα σε λαούς τους Καυκάσου, της Κεντρικής Ασίας και της Ανατολικής Ευρώπης. Στοχεύοντας σε μία αντισυμβατική δράση που βασίζεται στην έρευνα, η ομάδα θεωρεί την «περιοχή ανατολικά του πρώην τείχους του Βερολίνου και δυτικά του Σινικού Τείχους, γνωστή ως Ευρασία» ως εστιακό πεδίο της πολύμορφων πρακτικών της.

Τα εγχειρήματά τους θίγουν τις μεταβιβάσεις και τον υβριδισμό της πολιτικής και της γλώσσας στο πλαίσιο της συγκεκριμένης περιοχής και παράλληλα διαπραγματεύονται ζητήματα ευρύτερου ενδιαφέροντος όπως η πτώση του Κομμουνισμού, η Ιρανική Επανάσταση και η εθνική υπόσταση του Καυκάσου μεταξύ άλλων. Συνδυάζοντας φαινομενικά ασύμβατα και αντιφατικά θέματα και φόρμες συνθέτουν μία ασεβή προσέγγιση∙ μεταχειρίζονται το χιούμορ και τα λογοπαίγνια για να αποκτήσουν πρόσβαση σε ζητήματα περίπλοκα και εμπρηστικά. Για να προβάλλει τα πολλαπλά πεδία της αναζήτησής της, η κολεκτίβα δημιουργεί ελκυστικά περιβάλλοντα όπου οι επισκέπτες μπορούν να αποκτήσουν βιωματική επαφή με τα αντικείμενα της τέχνης της, τα οποία αντλούν από μία ποικιλία πηγών που συμπεριλαμβάνουν την τοπική παραδοσιακή χειροτεχνία και την pop art.

Από τo πρώτo εκδοτικό τους εγχείρημα με τίτλο Απάγοντας Βουνά (Kidnapping Mountains, εκδ. Book Works 2009) μέχρι το πιο πρόσφατο Khhhhhh (Mousse / Moravian Gallery 2012), η κολεκτίβα στρέφεται με επιμονή στη γλώσσα ως εργαλείο αταξίας, χιούμορ και απροσδόκητου νοήματος. Στοχεύοντας μέσα από την πρόκληση σε μία κατανόηση του λογικού ή σημασιακού φορτίου της γλώσσας, οι Slavs and Tatars υπογραμμίζουν την δυνατότητα της να είναι συγκινητική και αισθησιακή και όχι ένα απλό όχημα εγκόσμιας γνώσης προορισμένο για αυστηρά εγκόσμια, καθημερινή χρήση.

Στο χώρο τέχνης Art Space Pythagorion οι Slavs and Τatars παρουσιάζουν το έργο τους Long Legged Linguistic (Φωνήματα και πόθοι) μία προσέγγιση της γλώσσας ως πηγή πολιτικής, μεταφυσικής, ακόμα και σεξουαλικής χειραφέτησης. Με τη χαρακτηριστικό της μίξη από υψηλό και χαμηλό επίπεδο ύφους, άσεμνο χιούμορ και εσωτερικό διάλογο, η καλλιτεχνική κολεκτίβα διαπραγματεύεται το ακανθώδες ζήτημα της γλωσσικής πολιτικής – τα προσπάθειες από τα έθνη, τις κουλτούρες και τις ιδεολογίες να αποδώσουν ένα συγκεκριμένο σύνολο γραμμάτων σε μία δεδομένη γλώσσα – χρησιμοποιώντας μία σειρά από εγκαταστάσεις, υφάσματα και έντυπο υλικό.

Η εξέλιξη των αλφαβήτων ακολουθούσε πάντα παράλληλη πορεία με την εξέλιξη των αυτοκρατοριών και των θρησκειών:

Η λατινική γραφή συμπορεύθηκε με την ρωμαιοκαθολική πίστη, η αραβική με το Ισλάμ και το Χαλιφάτο και η κυριλλική με την ορθόδοξη χριστιανοσύνη και μετέπειτα την Ε.Σ.Σ.Δ. Όμως εδώ δεν μιλάμε για απελευθέρωση λαών και εθνών, αλλά για απελευθέρωση των φωνημάτων από τις απόπειρες χαλιναγώγησης και περιορισμού τους.

Με την έκθεση «Φωνήματα και πόθοι» και έργα όπως τα Tongue Twist Her, Madame MMM Morphologie, Qit Qat Qa και Other Peoples’ Prepositions (Προθέσεις άλλων λαών), η επιτελεστική προσέγγιση των Slavs and Tatars στη γλώσσα αποκτά μία έντονη μορφολογική, αν όχι ερωτική, χροιά: Η θέληση που απαιτείται για την αντιστοίχηση ενός γραφήματος (γράμμα) σε ένα φώνημα (ήχος) μεταφέρει στους κόλπους της ζητήματα ισχύος, κυριαρχίας και αντίστασης – που εδώ προβάλλονται όχι μόνο μέσω της πολιτικής, αλλά και μέσω της πιο ασυνήθιστης προοπτικής της έκστασης και της σεξουαλικότητας.

Τα παιδιά του Μαρξ και του κουμις 1
Ο φιλόσοφος Yoel Regev και η καλlιτέχνις Masha Shtutman μιλούν για τους Slavs and Tatars.

*Σ.τ.Ε: Το κούμις είναι ένα γαλακτοκομικό προϊόν υπό ζύμωση, το οποίο παρασκευάζεται παραδοσιακά από το γάλα φοράδας, και μοιάζει με το κεφίρ. Είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο μεταξύ των ουνο-βουλγαρικών, τουρκικών και μογγολικών λαών της πρώην σοβιετικής ασιατικής στέπας.

Οπλισμένη με μία αιχμηρή αίσθηση απροσδιοριστίας, την σύγχρονη επιστήμη της επανάστασης και την υλιστική οικειοποίηση μυστικιστικών πρακτικών,
η κολεκτίβα Slavs and Tatars αποτελεί μία από τις πιο αξιόμαχες φατρίες στον αγώνα για αληθινά υλιστική, επαναστατική τέχνη. Έχουν προσγειωθεί στην επιφάνεια ενός πλανήτη που το όνομα τουδεν γνωρίζουμε ακόμη. Όμως
αυτό που σίγουρα γνωρίζουμε είναι ότι το κλειδί για το μέλλον της ριζοσπαστικής πολιτικής της χειραφέτησης– όπως και της αντίστοιχης γνώσης- εξαρτάται από τον επιτυχή αποικισμό του.

Με μια πρώτη ματιά, οι Slavs and Tatars εμπίπτουν στο είδος που η Claire Bishop ορίζει ως «κοινωνική στροφή στην σύγχρονη τέχνη», ή ως «συμμετοχική τέχνη». Τα μέλη της ομάδας εγκαταλείπουν την προσωπική γραφή προς χάριν της συλλογικής∙ εκτοπίζουν την ατομική δράση του καλλιτέχνη-δεξιοτέχνη για να την αντικαταστήσουν με τη συλλογική παρεμβαίνοντας άμεσα στον περιβάλλοντα κόσμο και πραγματώνοντας εντός του την αλλαγή. Κεντρική τους επιδίωξη είναι η «δημιουργία ενός νέου τύπου κοινωνικότητας» μέσω της «σφυρηλάτησης του δικού τους έθνους μειοψηφιών» – αυτής της απροσδιόριστης ακόμη κοινότητας όσων κατοικούν στον γεωγραφικό χώρο «ανάμεσα στο τείχος του Βερολίνου και το Σινικό Τείχος».

Ίσως θα μπορούσαμε να εκλάβουμε τους Slavs and Tatars ως ένα είδος ελάσσονος τέχνης μέσα στους κόλπους της συμμετοχικής τέχνης, ένα ανατρεπτικό στοιχείο που της αλλάζει τροχιά. Δεν αφορούν, όπως θα έλεγε ο Bishop, μία «νέα κοινωνικότητα» που στοχεύει να θεσμοποιήσει τους λειτουργούς και τους θιασώτες της συμμετοχικής τέχνης. Αυτό το είδος κοινωνικότητας είναι ήδη «χθεσινά νέα»: Ο ηθικός κώδικας που προβάλλει αυτή η «κοινωνική στροφή» υπό τον μανδύα της αισθητικής απηχεί την φιλελεύθερη αστική ηθική του δημοκρατικού υλισμού ως κυρίαρχη ιδεολογία του σύγχρονου κόσμου.

Πράγματι, αν η συμμετοχική τέχνη μπορούσε να μεταλλάξει
την αστική της νοοτροπία σε επαναστατική, είναι προφανές
ότι θα μπορούσε να προετοιμάσει καλύτερα την πολιτική κατάσταση για ριζοσπαστικές αλλαγές από κάθε τι άλλο έχουμε γνωρίσει τις δύο τελευταίες δεκαετίες.

Είναι πολύ πιθανό ότι στην περίπτωση των Slavs and Tatars δεν έχουμε να κάνουμε με νεωτερική, ή όπως συνηθίζει να λέγεται, σύγχρονη τέχνη αλλά με την τέχνη του μέλλοντος – όπου η σύγχρονη τέχνη συμβάλλει μόνο με έμμεσο τρόπο. Μια τέτοια τέχνη του μέλλοντος θα παρείχε άμεση πρόσβαση σε ένα ολόκληρο πεδίο πολιτικών της επανάστασης, το οποίο δεν περιορίζεται στην σφαίρα του ανθρώπου. Σε αυτό το πεδίο, ανιμιστικές οροσειρές, σύμφωνα, καρποί, δαίμονες, ιστορικές μορφές, αρχιτεκτονικά σύνολα, χαρακτήρες του λατινικού και του κυριλλικού αλφαβήτου και καθρέφτες θα μπορούσαν να πάρουν τα όπλα ως μέλη διαφορετικών φατριών και να εξεγερθούν ενάντια στις ίδιες τις αντιδραστικές τους σκιές...

Οι τρεις διακριτοί κύκλοι έρευνας και δράσης των Slavs and Tatars μπορούν να λειτουργήσουν ως κατευθυντήριες γραμμές στη μελέτη των τεχνικών που κρίνονται απαραίτητες για την επιτυχία αυτής της τέχνης του μέλλοντος.
Εν αρχή υπήρξε η προσήλωση στην απροσδιοριστία: Ο πρώτος κύκλος της ομάδας με τον τίτλο «Απάγοντας βουνά» (Kidnapping Mountains)
ή «ένας ύμνος στον Καύκασο ως περιπτωσιολογική μελέτη της πολυπλοκότητας» σε συνδυασμό με τη «ενεργό επιλογή της μη επιλογής».

Η μη συμμετοχή και η αποστασιοποίηση είναι ενδεχομένως η καλύτερη στάση που μπορεί να υιοθετήσει κανείς σε έναν ιμπεριαλιστικό πόλεμο, αλλά κάθε πόλεμος μπορεί – και θα έπρεπε- να μετασχηματιστεί σε εμφύλιο, και σ ́αυτή την περίπτωση δεν τίθεται ζήτημα παθητικής παρατήρησης των τεκταινομένων. Οι πιθανές ρωγμές ανάμεσα στα επαναστατικά και αντιδραστικά στοιχεία πρέπει να οριστούν με σαφήνεια σε κάθε στρατόπεδο, όπως συμβαίνει στον δεύτερο κύκλο της δράσης των Slavs and Tatars με τίτλο, «Φιλία των Εθνών: πολωνο-σιιτική βομηχανία του θεάματος» (Friendship of Nations: Polish Shi’ite Showbiz). Εδώ, η διαπραγμάτευση προχώρησε ψηλαφίζοντας τα περιγράμματα μέσω των οποίων θα μπορούσαν να μετασχηματιστούν οι θεμελιακές πληροφορίες και αναπαραστάσεις.

Η εκρηκτική δύναμη του φωνήματος Khhhhhhhh καταλαμβάνει κεντρική θέση στον τρίτο κύκλο έργων των Slavs and Tatars, με τίτλο «Η επιστήμη της υποκατάστασης» (The Faculty of Substitution), ή αλλιώς η ικανότητα να μετασχηματίζεις και να μεταλλάσσεις ένα σύνολο δεδομένων περιορισμών. Αυτή η τελευταία φάση όχι μόνο εισχωρεί στην ουσία μίας νέας κατανόησης της επανάστασης, αλλά – μέσω της διερεύνησης ενός πεδίου «πέραν
του νοήματος» και πολλαπλών μεταβάσεων στις σφαίρες του μυσταγωγικού, του υπερφυσικού και του μαγικού - εγείρει το ερώτημα σε ποιο βαθμό ένα έργο τέχνης μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα είδος σφήνας που διαπερνάει τις στιβάδες της πραγματικότητας.

Χρησιμοποιώντας το ιδιαίτερο χιούμορ τους, οι Slavs and Tatars επιδιώκουν μια υλιστική κατάκτηση του μαγικού η οποία οδηγεί στην κατάρρευση του τρίτου κύκλου έργων τους εντός του πρώτου.

Για άλλη μια φορά βρισκόμαστε μπροστά την προσήλωσή τους στην απροσδιοριστία, η οποία από μέσο μετασχηματίζεται στον ίδιο τον σκοπό, ένα είδος causa sui. Όμως, μέσα από την οικειοποίηση αυτής της απροσδιοριστίας, η επαναστατική τάξη μετασχηματίζεται σε αυτό που η ίδια έχει οδηγήσει στο περιθώριο: μία ομάδα ονειροπόλων, που καταδύεται στην πραγμάτωση ενός κατατονικού ονείρου.

Η κατατονία στο χιούμορ και το χιούμορ στην κατατονία – άραγε πρόκειται για μία λούπα χωρίς διαφυγή; Το πεπρωμένο της τέχνης του μέλλοντος εξαρτάται από την επίλυση αυτού ακριβώς του ζητήματος. Το χιούμορ των Slavs and Tatars παρέχει μία πλατφόρμα όπου ένα τέτοιου είδους ερώτημα μπορεί να αποκτήσει νόημα και να διατυπωθεί.

EXHIBITION GUIDES / ΞΕΝΑΓΟΙ
Γιάννης Αρβανίτης, Ορέστης Αργυρόπουλος, Μαριάννα Χριστοφή, Dennis Bugdoll, Michelangelo Corsaro

Πέμπτη, Αυγούστου 6
Συνεδρία πάνελ Φωνήματα και πόθοι
- Ilker Aytürkεπίκουρος καθηγητής πολιτικής επιστήμης
- Adnan Yıldızκαλλιτεχνικός διευθυντής της Künstlerhaus Stuttgart
- Μαρίνα Φωκίδηεπιμελήτρια
- Κωνσταντίνος Τσιτσελίκηςναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας
- Slavs and Tatarsκαλλιτεχνική κολεκτίβα